بررسی تطبیقی معماری کاخ ها و خانه های اشرافی ساسانیان

از دوره ی ساسانیان بناهای متعددی شناخته شده که اغلب آن ها به کاخ مشهورند. هدف اصلی این مقاله شناخت کیفیت زندگی در دربار ساسانیان و درک معماری ای است که برای این نوع زندگی پدید آمده است. برای رسیدن به این مقصود، از یک سو نقشه های معماری کاخ ها را تحلیل و از سوی دیگر مستندات تاریخی را بررسی می کنیم. روش تحقیق مقاله تفسیری - تاریخی و تحلیل تطبیقیِ آرایش معماری است. پرسش های اصلی آن درباره ی چگونگی تأثیر آیین های مذهبی و تشریفاتی بر معماری ساسانیان، شناخت عرصه های سکونتی آن ها، کیفیت زندگی درون کاخ ها، و درک عناصر اصلی و آرایش معماری کاخ ها و خانه های اشرافی آن دوره است. برای این منظور، نخست، مراسم آیینی در دربار ساسانیان را بررسی خواهیم کرد تا بدانیم چه نسبتی میان آن ها برقرار بوده است. پس از آن، عرصه های سکونت در آن دوره را مروری کوتاه می کنیم تا با مکان های زندگی روزمره ی دربار و مردم آشنا شویم. برای درک درست تر ویژگی های معماری ساسانیان نیاز داریم که کیفیت های معماری دوران پیش از آن را نیز بشناسیم، از این رو معماری چند کاخ هخامنشی و پارتی را مطالعه و در جدولی آن ها را مقایسه خواهیم کرد. در بخش آخر و اصلی مقاله شماری از بناهای دوره ی ساسانیان را که به کاخ یا خانه بودن آن ها اطمینان بیشتری داریم، بررسی می کنیم و در پی آنیم که به ویژگی های اصلی معماری آن ها پی ببریم و نیز با یک دیگر مقایسه کنیم. در پایان مشخص شد که مهم ترین خصوصیات آن ها نامتقارن بودن ساختار هندسی، جدایی بخش اندرونی و بیرونی، تنوع فضایی فراوانی، وجود نمازخانه ی خصوصی، و نقش مهم ایوان در سازمان فضایی مجموعه است. از دیگر نتایج مهم این تحقیق شناسایی سه گونه کارکرد در کاخ های ساسانیان است که زندگی تشریفاتی، خصوصی، و مذهبی را در بر می گیرد.